دوچرخه ایرانی پرشیا | تولید و فروش دوچرخه و لوازم دوچرخه ایرانی پرشیا
نویسنده: علی اصغر فریدونی
تاریخچه اولین دوچرخه دنیا تا به امروز
واژه دوچرخه برای اولین بار در فرانسه در دهه ۱۸۶۰ ابداع شده است.
اولین نوع دوچرخه ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در کشورهای چین، مصر و هند دیده شده و روی سنگ نوشته ها و دیوار نوشته ها غارها نقشه ایی از آن موجود است.
کلمه دوچرخه در زبان انگلیسی از کلمه یونانی «KYKLOS» گرفته شده و بعدها این ریشه یونانی در زبان لاتین به کلمه «BICYCLE » تبدیل شده است.
کلمه پیشوند BI به معنی عدد دو و کلمه پسوند CYCLEبه معنی دایره می باشد.
در سال ۱۶۹۰ در فرانسه فردی بنام سیوراک اولین فرد در تاریخ جهان بود که سوار بر دوچرخه چوبی خود شد. دوچرخه او را که شاخه های عمودی آن روی چرخ ها قرار داشت و هر دو چرخ به وسیله یک چوب افقی به هم متصل می شد.
اولین دوچرخه جهان، یک اسب چوبی بود
دوچرخه اولیه رکاب نداشت و حرکت آن با کمک فشار پاها بر روی زمین انجام می شد. اهالی پاریس، دوچرخه سیوراک را اسب چوبی می نامیدند.
اسب چوبی گرچه تعجب مردم پاریس را برانگیخته بود اما چندان مورد استقبال مردم قرار نگرفت و تنها فروشنگان دوره گرد برای حمل بار از آن استفاده می کردند.
ظهور اولین دوچرخه رکابی
اما دوچرخه پدالی کامل در سال ۱۸۱۷ توسط تام بارون فون در شهر کارلسوهه آلمان ساخته شد و یک زین کوچک برای محل نشستن آن قرار داد.
بدلیل استقبال مردم از دوچرخه های Fenders به سرعت در چند پایتخت اروپایی به مردم معرفی شد و فردی به نام دنیس جانسون یکی از دوچرخه های فندرس را با خود به کشور انگلستان برد تا از روی آن بسازد و بفروشد.
تغییرات دوچرخه مک میلان روی اولین دوچرخه
در سال ۱۸۳۴، آهنگر اسکاتلندی به نام Kirkpatrick Macmillan برای دوچرخه پنجه رکابی طراحی و اختراع کرد تا احتیاجی دگر به فشار پا روی زمین نباشد.
مک میلان به تدریج و به مدت ۵ سال دوچرخه خود را به طوری کامل کرد که می توانست تا ۲۲ کیلومتر در ساعت سرعت داشته باشد و حرکت کند.
Macmillanخود به تنهایی با برگزاری نمایش هایی به مردم نشان می داد که وسیله نقلیه او تا چه اندازه مطمئن و بی خطر می باشد، و هم اکنون دوچرخه مک میلان در موزه لندن نگهداری می شود و نمایش عموم گذاشته شده است.
از اولین دوچرخه تا دوچرخه bone shaker پی یر لالمنت
حدود ۳۰ سال بعد از مک میلان اسکاتلندی در سال ۱۸۶۰، میشو کارخانه دار فرانسوی به این وسیله نقلیه جدید علاقمند شد و تصمیم گرفت با ایجاد تغیراتی در دوچرخه مک میلان به وجود بیاورد و آن را در کارخانه ی خود تولید کند، میشو این کار را به مهندسی جوان و خلاق به نام Pierre Lallement سپرد.
لالمنت قسمت هایی از اولین دوچرخه را که از جنس چوب بود با لوله ها آهنی تعویض کرد و سطح خارجی چرخ های چوبی را با نوارهای لاستیکی پوشاند و این کار وی سبب حرکت روان تر دوچرخه شد.
طی چند سال بعد Lallement دوچرخه ای ساخت که دارای رکاب روی چرخ جلو آن وسیله نقلیه بود.
لالمنت زمانی که به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد دوچرخه ابداعی خود با رکاب هایی بر چرخ جلو با خود برد و به تولید و فروش این دوچرخه در بازارها آمریکا پرداخت.
این دوچرخه های لالمنت به دوچرخه های “boneshaker” معروف شدند.
دوچرخه متفاوت جیمز استنلی
در سال های دهه ۷۰ قرن هجدهم میلادی در انگلستان دوچرخه ای به بازار معرفی شد که تا حدودی شبیه بون شیکر بود.
این دوچرخه را شخصی به نام جیمز استانلی ساخته بود که چرخ های آن متفاوت از چرخ های دوچرخه لالمنت بود.
به طوری که چرخی بزرگ در جلو دوچرخه و چرخی کوچک در عقب دوچرخه تعبیه کره بود و با یک پدال که در مرکز چرخ جلو کار گذاشته شده بود شروع به حرکت می کرد.
اولین دوچرخه با زنجیر چرخ
چند سال بعد از جیمز استانلی مهندس جوانی به نام هاردی لاوسون برای اولین با زنجیر چرخ را به این وسیله ی نقلیه اضافه کرد.
به گفته crosssport این زنجیر به چرخ عقبی دوچرخه وصل می شد و با رکاب زدن توسط فشار پا به گردش این زنجیر موجب به حرکت درآمدن دوچرخه می شد.
اما چون تایر دوچرخه سنگین بود و از لاستیک های توپر ساخته شده بود، سرعت دوچرخه زیاد نبود.
اولین دوچرخه با بلبرینگ در مرکز چرخ
اما با قرار دادن بلبرینگ در مرکز چرخ توسط شخصی به نام توماس سبب شد که سرعت دوچرخه افزایش یابد.
در سال ۱۸۸۱ یک کارخانه تولید چرخ خیاطی شروع به تولید دوچرخه هایی کرده که دو چرخ عقب و جلو آن به یک اندازه بود.
در سال ۱۸۸۹ میلادی فردی به نام دانلپ از تایرهایی که فضای داخلی آن با هوا پر میشد برای دوچرخه استفاده کرد. اولین تایری که دانلپ آن را ساخت هم اکنون در موزه ادینبورد در کشور انگلستان نگه داری می شود.
این تایر قبل از قرار گرفتن در موزه ادینورد، حدود ۵ هزار کیلومتر کار کرده بود. در اواخر سال ۱۸۸۸، گروهبان بلفست برای کمپانی دانلپ لاستیک تویی و رویی دوچرخه را ساخت و از آن زمان تا به حال دوچرخه به صورت امروزی تولید و فروخته می شود.
ورود دوچرخه به المپیک برای اولین بار
در سال ۱۸۹۶ با شروع اولین دوره بازی های المپیک جدید، مسابقات دوچرخه سواری به عنوان یک رشته ورزش مستقل و جذاب در مسابقات المپیک گنجانده شد.
وضعیت کنونی دوچرخه در دنیا و ایران:
پس از تغییرات به وجود آمده در ساختار دوچرخه در عصر کنونی کشورهای متعددی به ساخت دوچرخه روی آورده اند که پیش تازان این عرصه کشورهای انگلیس و آمریکا و پس از آن کشورهای آسیایی مانند هندو چین هستند که به لحاظ جمعیت زیاد و استفاده از حمل و نقل ارزان قیمت از این وسیله نقلیه استفاده کرده اند.
در این میان با توجه به تفاوت سلیقه مصرف کنندگان هر زمانی دوچرخه خاصی مورد توجه عموم بوده است مضاف بر اینکه نظر مصرف کنندگان خاص نیز همیشه توسط شرکتها و کارخانه های مربوطه تامین می شده است.
تاریخچه دوچرخه در ایران :
دوچرخه یا دوچرخ شیطان
قصه‌ی ورود دوچرخه به ایران از آنجا شروع شد که در زمان قاجار ، مردم دو پسر بچه‌ی موبور انگلیسی را دیدند که روی وسیله ای با دو چرخ در میدان مشق تهران ( باغ ملی ) حرکت می کردند. نگاه های متعجب و سرشار از ترس لحظه ای از این دو برداشته نمی شد و مردم بهت زده به آنها می‌نگریستند.
هر کس از کنار آنها عبور می‌کرد بسم الله زیر لب می‌گفت و اگر بلد بود، وردی می‌خواند تا آسیبی به او نرسد.
همه متعجب بودند که چگونه یک وسیله، بدون اتکا به نیروی دیگری که آن را به حرکت در آورد توانسته روی دو چرخ بایستد و حرکت کند؟!
ساده ترین پاسخ برای مردم این بود که نیرویی غیر انسانی این کار را انجام می دهد به همین دلیل به نظرشان پسربچه ها شیطان زاده یا پریزاده بودند و از انسان ها به شمار نمی آمدند.
آنها در حالیکه روی دو پا بودند می توانستند سریع تر از دیگران حرکت کنند. در اینجا بود که نام این وسیله عجیب شد : ” دوچرخ شیطان ”
دوچرخه های کرایه ای
کم کم مردم با حضور دوچرخ شیطان در شهر خو گرفتند اما هنوز کسی آن را امتحان نکرده بود.
شیطان، مرکب شیطان، بیسیکلت، بای‌سیکلت، دوچرخه پایی و دوچرخه ، نام‌هایی بود که به این وسیله اختصاص داده شد. در این میان شخصی به نام حسین آقای شیخ تعدادی دوچرخه را خرید و به صورت ساعتی به مردم کرایه داد تا موجبات آشنایی آنها را با این وسیله جدید فراهم آورد.
مغازه وی در خيابان ناصر خسرو فعلي، ده تا دوازده مغازه بالاتر از شمس العماره و به عبارتی در کنار وزارت دارایی کنونی قرار داشت.کرایه دوچرخه ساعتی ۱۰ شاهی بود و تفریح خیلی خوبی به شمار می آمد.
اغلب دوچرخه ها متعلق به کارخانه هرکولس بودند. در ابتدا در این دوچرخه ها از تایر توپر استفاده می شد و سرعت کمتری داشتند اما بعدها با جایگزین کردن تایر های توخالی بر سرعت آنها افزوده شد.
دوچرخه سازی
کم کم ترس مردم از دوچرخه از بین رفت و این وسیله به یکی از مفرح ترین سرگرمی‌ها در تمامی طبقات جامعه تبدیل شد.
در این زمان یک مسیحی به نام دادیک خان ارمنی در ابتدای خیابان منوچهری یک مغازه تعمیرات دوچرخه و دوچرخه فروشی دایر کرد و مشهور شد.
پنچرگیری ده شاهی، روغن کاری دو شاهی و دیگر تعمیرات که شامل جوش کاری، شکست و بست، پره بندی ها، شل و سفت کردن زنجیر بود روی هم پنج، شش قِران هزینه بر می داشت.
کم کم فرزندان تجار و اعیان به سراغ این فرد آمدند و دوچرخه خریدند.
دوچرخه در همه جای ایران
درست است که تهرانی ها اولین مردمی بودند که دوچرخه را دیدند اما کم کم انواع دوچرخه هاي معمولي ، كورسي و سه چرخه در همه جای ایران دیده شدند و تبدیل به وسیله ای روزمره گردیدند.
خاندان سلطنتی به این وسیله توجه ویژه ای داشت و حتی زنان دربار ناصری هم از این وسیله خوششان می آمد و با آن به تفریح می پرداختند.
راله یا رالی، فیلیپس، هرکول، مایستر، المپیک، اوپل (زنانه و دخترانه)، جمس و بی‌اس‌آ (مارک سه تفنگ)، مهم ترین مارک های دوچرخه ها در آن زمان بودند.
حالا دیگرخیابان های چراغ برق، علاءالدوله (فردوسی)، لاله زار، ناصرخسرو و سعدی مراکز مهم فروش، کرایه و تعمیر دوچرخه در تهران بودند و واردکنندگان دوچرخه در شهرهایی چون اصفهان، آبادان و کرمانشاه نیز نمایندگی داشتند.
دوچرخه ابزار کار مردم
کم کم دوچرخه سواری رنگ دیگری به خود گرفت و به جای آنکه وسیله ای برای تفریح باشد به یکی از لوازم کار تبدیل شد. دست فروش‌ها، دوره گردان، تعمیرکاران سیار، بیرون بَرهای رستوران‌ها و باربرها این وسیله را تهیه نمودند تا کمک حالشان در کار باشد.
قانون دوچرخه سواری
میزان استفاده از دوچرخه به حدی شد که هرج و مرج هایی دامن جامعه را گرفت و عبور و مرور را با مشکل مواجه کرد.
کم کم وزارت داخله چاره ای اندیشید و در ۲۳ مرداد ۱۳۰۵، نظامنامه دوچرخه سواری در ۲۰ ماده را در روزنامه های کثیرالانتشار تهران به چاپ رسانید.
بر اساس این قانون هیچ کس حق نداشت که بدون گواهینامه با دوچرخه در شهر و حومه حرکت کند.
قرار بر این شد که اداره کل تشکیلات نظمیه از دارندگان دوچرخه امتحان بگیرد و برای آنها گواهینامه دوچرخه سواری صادر کند. دوچرخه سواری برای اشخاص زیر ۱۳ سال ممنوع بود و ۱۳ تا ۱۸ ساله ها نیز حق کرایه کردن دوچرخه را نداشتند.
صاحبان دوچرخه موظف شدند تا وسیله ی خود را به بوق و زنگ مجهز کنند به گونه ای که صدای آن تا فاصله 52 متر شنیده شود. چراغ جلوی دوچرخه باید سفید می بود و از غروب آفتاب تا 1 متر از مسافت را روشن می کرد و چراغ عقب با نور قرمز روشن هشداری برای افراد بود.
پس از این قانون، نظامنامه سیر و حرکت دوچرخه های پایی در شهر و حومه نیز در سال 1309 تهیه شد و بر اساس آن دوچرخه ها پلاک دار شدند و وضعیت دوچرخه سواری سر و سامان گرفت.
با این حال باز هم آنها که سن و سال کمتری داشتند، تن به این قانون نمی دادند و خیلی به این تشریفات توجه نمی کردند.
اعتراض به واردات دوچرخه
در سال های 1304 تا 1310 واردات دوچرخه روز به روز بیشتر شد و نام آن به عنوان کالایی لوکس مطرح گردید.
به همین سبب مخالفت‌هایی در برابر آن شکل گرفت. در روزنامه اطلاعات مطلبی منتشر شد که عنوانش اتومبیل- گرامافون – بیسیکلت بود و به واردات بی‌رویه این کالاهای لوکس فرنگی انتقاد داشت.
شهر دوچرخه ها
استقبال از دوچرخه هر روز بیشتر و بیشتر شد تا اینکه در سال ١٣٢٧، نزدیک ١٢ هزار دوچرخه در شهر اصفهان پلاک شده بود و حدود 20 هزار نفر گواهینامه دوچرخه سواری داشتند.
در دهه 40 دوچرخه سواران به یکی از معضلات اداره شهری در اصفهان تبدیل شدند و مشکلاتی را برای مسئولین به وجود آوردند.
علاوه بر اصفهان، یزد و کرمان نیز، در دهه های١٣١٠ تا ١٣٥٠ مملوء از دوچرخه شدند و در این میان، یزد با عنوان شهر دوچرخه ها شهرت یافت.
برخورد با دوچرخه سوارن
برخورد با دوچرخه سواران متخلف به یکی از معضلات و دغدغه‌های مهم حکومت و نمایندگان آن تبدیل شد.
روزنامه نقش جهان در سال ١٣٢٥ در چند نوبت، دستورها و اطلاعیه های استانداری، شهربانی و فرمانداری نظامی اصفهان را برای محدودیت دوچرخه‌سواران اصفهانی منتشر کرد
و از مردم خواست تا آنها را رعایت کنند. به عنوان نمونه در ٢٧ شهریور ١٣٢٥ این مطلب در این روزنامه منتشر شد:
…چون دوچرخه‌سواران رعایت مقررات عبور و مرور را به هیچ‌وجه نکرده و مثلا سه نفر سوار بر یک دوچرخه شده و یا بدون چراغ از پیاده‌روها عبور می‌نمودند، از طرف فرمانداری نظامی به مأمورین مربوطه دستور داده شده است که متخلفین را تعقیب نموده و به فرمانداری نظامی تحویل دهند….
سه روز پس از انتشار این گزارش، مطلب دیگری با مضمون زیر منتشر شد:
شب جمعه عده زیادی دوچرخه سوار با زنگوله و چراغ مرکبی از طرف پل چهارباغ به دروازه دولت حرکت کرده و با تکرار جملات “زنگ داریم، چراغ داریم، نمره داریم، پول نداریم” عابرین را متوجه خود می‌کردند
و چون این عمل با نظم و آرامش شهر مغایرت داشت لذا از طرف مأمورین حکومت نظامی تحت تعقیب در آمده و بیشتر آنها جلب شدند.
ورزشی به نام دوچرخه سواری
ورود دوچرخه به ایران سبب شد تا مردم متوجه ورزش دیگری در دنیا شوند و نسبت به برگزاری مسابقات در آن رشته علاقه نشان دهند.
فدراسيون دوچرخه سواري ايران، اولين تشكل ورزشكاران دوچرخه سوار، بود كه در سال ۱۳۲۴ شمسي تشكيل شد . این تشکل دريك سال بعد به فدراسيون جهاني دوچرخه سواری پیوست و احمد ایزدپناه، اولين رئيس آن بود.
در سال ۱۳۳۰ شمسی، آقای جاسم زاده به عنوان اولين دوچرخه سوار ايراني در رقابتي بين المللي حضور يافت و در بازي هاي آسيايي دهلي نو شركت کرد.
هفت سال بعد، در بازي هاي آسيايي ۱۹۵۸، جعفر گل طلب، دو مدال نقره به دست آورد.
سر انجام دوچرخه سواران ايران، براي اولين بار در المپيك ۱۹۷۲ مونيخ توانستد رقابت در میدانی جهانی را تجربه کنند و اتفاقات تازه ای را در این ورزش رقم بزنند.
فدراسیون دوچرخه سواری ایران در سال ۱۳۲۶ به ریاست استاد ایزدپناه تشکیل گردید و در زمان اسد بهادر به اوج شکوفائی خود رسید.
دوچرخه سوارانی که آغاز گر مسابقات دوچرخه سواری بوده اند عبارتند از آقاغفار، نادر خانی ، امین سرور، گل طلب ، مزلقانی ، چیذری ، طلاکش و ابراهیمی .
تا انجائیکه اطلاعات به ما اجازه می دهد
اولین دوچرخه کوهستان (با مارک مرسیه) را آقای بابک کیانپور در سال ۱۳۶۸ از فرانسه خریداری و وارد ایران نمود و فعالیتهای خود را در این زمینه آغاز نمود.
اما از بخت بد دزدی به منزل ایشان دستبرد و وسایل ورزشی از جمله دوچرخه ایشان را به سرقت برد.
دومین دوچرخه کوهستانی با مارک MIYATA که توسط شخصی در سال سال ۱۳۷۰ از ژاپن خریداری و وارد ایران گردیده بود توسط علیرضا ژاله خریداری گردید.
سومین دوچرخه کوهستانی هم توسط آقای مجید ثقه الاسلامی در تابستان سال ۷۰ با مارک NISIKI وارد ایران گردید.
از همان سال صعود به قله های مرتفع ایران تحت سرپرستی علیرضا ژاله و شرکت آقایان مجید ثقه الاسلامی و علی اکبر ژاله آغاز ، که حاصل این تلاشها منجر به نخستین صعود به قله دماوند (جبهه جنوبی) و برپائی دومین رکورد جهانی این رشته و همچنین صعود قله مرجیکش در منطقه تخت سلیمان گردید.
سال ۱۳۷۱ یک تیم ۵ نفره متشکل از آقایان علیرضا شهاب ، علی اکبر ژاله ، حمید شالی پور و حمید ساروخانی به سرپرستی علیرضا ژاله موفق گردید اولین صعود به قله سبلان را به انجام برسانند. که این صعود در ۲ ماه بعد توسط آقای مجید ثقه الاسلامی تکرار گردید.
سال ۱۳۷۲ تیمی متشکل از ۸ دوچرخه سوار و دو همراه به اسامی آقایان قربانعلی کلهر ، مجید ثقه الاسلامی ، علیرضا شهاب ، مجید علیمحمدی ، حمید شالی پور ، علی اکبر ژاله ، علیرضا شالی پور ، خسرو دائی و رسول نقوی تحت سرپرستی علیرضا ژاله موفق گردیدند قله علم کوه با ارتفاع ۴۸۵۰ متر را از مسیر حصارچال فتح و از مسیر سیاه سنگها به علم چال و سرچال مراجعت نمایند .
نخستین صعود به قله دماوند از طریق جبهه شمالی و برگشت از جبهه جنوبی دومین برنامه بزرگی بود
که توسط آقایان : علیرضا ژاله ، علیرضا شهاب ، مجید علیمحمدی علی اکبر ژاله ، حمید شالی پور و امیر بهشتیان در همین سال به انجام رسید.
در سال ۷۱ ضمن واردات دوچرخه بطور پراکنده ، چندین شرکت نیز اقدام به وارد کردن دوچرخه های کوهستان با مارکهای مختلف نمودند.
در سال ۱۳۷۲ یکدوره مسابقه کوهستان به همت آقای علیرضا ساروخانی و هیئت دوچرخه سواری با شرکت ۸۵ نفر از شهرهای تهران و کرج و قزوین و کرمانشاه به مسافت ۶/۵ کیلومتر در شمال قزوین (جاده باراجین – پارک کوه میلدار ) برگزار که در آن علی اکبر کلانتری به مقام اول رسید این مسابقه سرآغاز مسابقات کوهستانی ایران گردید.
سال ۱۳۷۳ در پی انتصاب آقای مهندس حاج سید حسین هاشمی به سمت ریاست فدراسیون دوچرخه سواری جمهوری اسلامی ایران و با توجه به برگزاری بازیهای آسیایی (هیروشیما)۱۹۹۴ و اهمیت آن ، نیروهای فدراسیون جهت تشکیل اردوهای آمادگی و تدارکاتی و انتخابی تیم ملی دوچرخه سواری (کورسی) بسیج شدند.
در تابستان همین سال فدراسیون کوهنوردی کمیته دوچرخه سواری کوهستانی به ریاست آقای امیرحسین صالحی جم تشکیل گردید و در شهریور همان سال مسئولین این کمیته با همت والای مجید ثقه الاسلامی اقدام به برگزاری یکدوره مسابقه دوچرخه سواری کوهستانی در سه رده سنی : جوانان و بزرگسالان و پیشکسوتان در دو رشته استقامت (کراس کانتری ) و مارپیچ (استالوم) نمودند .
این مسابقات در منطقه البرز مرکزی (دیزین ) و با حضور ۱۴۰ نفر از علاقه مندان این رشته برگزار گردید ، این مسابقه اولین نوع مسابقات دوچرخه های کوهستان در ایران بودکه برگزار کنندگان آن سعی داشتند به استانداردهای بین المللی خود را نزدیک نمایند. در فصل پائیز هم فدراسیون کوهنوردی دومین مسابقه خود را در منطقه کویر ورامین (قصربهرام ) در رشته استقامت در ۳ مرحله و در طی ۲ روز برگزار نمود .
با توجه به اینکه تمامی فعالیتهای دوچرخه سواری کوهستانی مربوط به فدراسیون دوچرخه سواری جهانی UCI اداره می شد همچنین استقبال زیادی که از این رشته در جهان صورت پذیرفت ،
در مسابقات جهانی رشته ۱۰۰ کیلومتر تایم تریل حذف و مسابقه دوچرخه سواری کوهستان (استقامت) جایگزین آن گردید .
در پی این تصمیم مسابقه سراشیبی (دانهیل ) هم در مسابقات دوچرخه سواری بین المللی دارای جایگاه گردید و اولین دوره مسابقات دوچرخه سواری بین المللی دارای جایگاه گردید
و اولین دوره مسابقات دوچرخه سواری کوهستانی قهرمانی آسیا در ژاپن برگزار گردید.
فدراسیون دوچرخه سواری نیز پس از بازگشت تیم ملی از هیروشیما و فارغ شدن از مسابقات آسیایی اقدام به تشکیل کمیته دوچرخه سواری کوهستان کشور نمود و علیرضا ژاله را به سمت رئیس کمیته مذکور منصوب نمود.
متعاقب این انتصاب ، اعضا کمیته متشکل از آقایان : دکتر محسن محسنین ، دکتر مرتضی موسی خانی ، علی پور مهر ، علیرضا شهاب ، ایرج امیر آخوری توسط علیرضا ژاله به فدراسیون اعلام و از زمستان سال ۱۳۷۳ کار کمیته دوچرخه سواری کوهستان رسما آغاز گردید .